1-Ülkemizdeki 11,7 milyon emekliye, “emekli aylıklarını aldıkları bankalar tarafından promosyon (özendirme ödemesi) yapılacağı” biçiminde iktidar yetkililerince yıllardır dillendirilmekte olan bir konuda, Anayasa Değişikliğine İlişkin Referandum süreci içinde, 31.01.2017 tarihinde, ÇSGB Mehmet Müezzinoğlu tarafından yapılmış açıklamada, (artık) bu işin sonuna gelindiği belirtilmiştir.[1]
01-14 Şubat 2017 tarihleri arasında, ülkemizde faaliyet gösteren 25 bankadan 16’sı ve PTT ile SGK Başkanlığı arasında emekli promosyon protokolleri imzalanmıştır. İmza törenleri sırasında SGK Başkanınca yapılmış konuşmalarda: Promosyon ödenmesine ilişkin ” …uzun/yorucu bir süreç sonunda, dua ordusu olarak görülen emeklilerin duasının alınacağının düşünüldüğü” bir aşamaya gelindiği; yapılmış protokoller sonucunda emeklilerin yüzde 95’ine ulaşıldığı, diğer bankalarla da görüşmelerin devam ettiği, emeklilerin promosyondan yararlanmaları için gereken alt yapının tamamlandığı açıklanmıştır.[2],[3]
2-İmzalanmış protokol hükümleri uyarınca bankalar emeklilere; aylığı 1000 TL altındakilere en az 300 TL, 1000-2000 lira arasında olanlara 375 TL, 2000 liranın üstündekilere 450 TL ödemede bulunacaklardır. Bankalar isterlerse bu miktarları artırabilecektir.
Buna karşılılık emeklilerin de üç yıl süre ile aylıklarını bankadan alacaklarına, bankacılık işlemlerini bu bankadan yapacaklarına yönelik bir taahhütname ile birlikte ayrıca (kira/yönetim giderleri/su/elektrik/telefon/TV/internet vb.) ödemeleri için iki adet otomatik ödeme talimatı vermeleri, kredi kartı almaları veya kredili mevduat hesabı açtırmaları gerekmektedir.
Protokollerde yer alan hükümlerde ve iktidar yetkililerince kamuoyuna yapılmış açıklamalarda: Ödenecek promosyon miktarlarının özellikle öne çıkarıldığı, ödemelere Mart ayında başlayacağına vurgu yapıldığı; ancak banka tarafından emeklilere aylık ödemeler dışında verilecekleri ( havale/EFT/hesap işletim vb ) diğer hizmetler için ücret/komisyon/ masraf alınıp alınmayacağı, alınacak ise miktarları konusunun göz ardı edildiği, yeterince açıklığa kavuşturulmamış olduğu görülmektedir.
3-24 Şubat 2017 tarihinde ÇSGB Mehmet Müezzinoğlu tarafından promosyon konusunda, kamuoyunda müjde olarak nitelendirilen bir açıklama yapılmıştır. Bakan açıklamalarında, emeklilerin bankalarla (sadece) 3 yıl süre ile aylığını bankadan çekeceğine ilişkin protokol (taahhütname) imzalayacağını, bunun dışında emekliden başka bir evrak istenmeyeceğini, (başka evrak isteyen bankalarla protokol yapılmamasını,) talimatı tüm bankalara gönderdiklerini belirtmiştir.[4]
ÇSGB M. Müezzinoğlu’nun açıklamalarını; ilk bakışta, emeklilerin işlemlerini kolaylaştıran ve promosyon ödemelerinden hemen yararlanmalarını sağlayan (müjdeli) bir haber olarak değerlendirmek olanaklıdır. Ancak bu tespit, bankadan sadece aylık alan başka bir bankacılık işlemiyle ilgisi olmayan (kredi kartı kullanmayan, düzenli ödemesi olmayan, havale işlemi yapmayan, birden fazla aylık alan vb.) emeklilerin belli kesimi için geçerlidir. Bu durumda olan emeklilerin aylık alacakları bankaya 3 yıllık taahhütname vermelerinde herhangi bir sakınca olmadığı düşünülmektedir.
Bununla birlikte, aylık alma dışında diğer bankacılık işlemlerini de yapmak durumunda olan ve bankalardan bu konularda hizmet alan emekliler açısından durum farklıdır. Bu durumda olanların taahhütname verirken daha dikkatli olmalarında, diğer bankacılık hizmetlerinden hangi koşullarla yararlanacağı bilmelerinde, promosyon gelirleri ile bankaya hizmetleri karşılığı ödeyecekleri miktarları karşılaştırdıktan sonra kararlarını vermelerinde, taahhütnameyi de ona göre imzalamalarında yarar vardır.
Zira emekli tarafından bankaya verilen ve sadece taahhütnameyi içeren protokolün uygulamada taraflar arasında ihtilaflara davetiye çıkarması kaçınılmazdır. Bu şekilde düzenlenmiş olan protokollerde, ilerde ortaya çıkacak olan sorun/ihtilafların çözümlenmesine yönelik işlerin (korumasız emekli karşısında) güçlü konumda bulunan bankanın tek yanlı iradesine( insafına) bırakılmış olacağı açıktır.
Bu nedenle hayatın olağan akışını da dikkate alarak, 11,7 milyon emekliyi kapsayan promosyon ödemeleri ve bankacılık işlemleri için emekliler adına SGKB imzalanacak protokollerin olabildiğince ayrıntılı olarak düzenlenmesinde, bu düzenlemeler sırasında emeklilerin bankalar nezdindeki hak ve menfaatlerinin hüküm altına alınmasında, sıkı pazarlık/ihale yapılmasında, bu konuların emeklilerin bankalara taahhütname vermeden önce çözümlenmiş olmasında yarar ve hatta zorunluluk bulunmaktadır.
Bu suretle; uygulama sırasında taraflar arasında ihtilaf çıkması olasılığı azalmış olacak, protokoldeki ayrıntılı düzenlemeler emeklilere huzur ve güven verecektir.
Bu bağlamda özellikle;
ü Bankaların emeklilere aylık ödemeler dışında verilecekleri ( havale/EFT/hesap işletim vb.) diğer hizmetler için ücret/komisyon/ masraf alınıp alınmayacağı; alınacak ise miktarlarına ilişkin konular protokollerde ayrıntılı düzenlenmelidir.Bu konuların göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Zira promosyon ödenmesi öncesinde bankaların “pozisyon” aldıkları, verdikleri ürün ve hizmetler karşılığında alacakları ücret/komisyon/masraf rakamlarını mevzuat hükümlerine de bağlı kalmadan artırdıkları görülmektedir.[5] Bu yüzden emeklilerin protokol uygulaması sonucu doğacak kâr/zarar durumlarını önceden görebilmelerine ihtiyaç bulunmaktadır. Bankalar tarafından verilen diğer hizmetlerden alınacak ücretleri kapsamayan, ücretler konusu ucu açık bırakılmış protokol düzenlemelerinin emeklileri lehine olmayacağı açıktır. Bu yüzden protokollerde bankaların, “kaşıkla verdiklerini kepçe ile geri almalarının” önlenmesine ilişkin düzenlemelere yer verilmesinde yarar vardır.
ü Emeklinin protokol imzaladığı ve hizmetlerinden memnun kalmadığı bankadan üç yıllık süre dolmadan ayrılmasının olanaklı olmadığı, SGK sisteminin buna izin vermeyeceği, emeklinin ancak şube değiştirebileceği, cayma hakkının da olmadığı görülmektedir.[6]
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun hükümlerine de aykırılık oluşturacağı düşünülen bu konu yeniden düzenlenmelidir.
Sonuç itibarıyla;
ÇSGB Mehmet Müezzinoğlu tarafından yapılmış son açıklama, bankadan sadece aylığını alan ve başkaca bir işlem yaptırmayan (kredi kartı kullanmayan, havale yapmayan, birden fazla aylık alan) bazı emekliler için müjdeli haber niteliğindedir.
Ancak aylık alma dışında diğer bankacılık işlemlerini de yapmakta olan ve emeklilerin çoğunluğunu oluşturanlar için SGKB ile bankalar arasında yeniden ve daha kapsamlı hükümler içeren protokoller düzenlenmesine ihtiyaç bulunmaktadır.
Bu konularda SGKB tarafından herhangi bir düzenlemeye gidilmemesi ve tercihin tümüyle emeklilere bırakılması halinde ise, emeklilerin alacakları promosyonun yanı sıra, aylık ödemeleri dışında yapılacak diğer banka işlemler için kendilerinden talep edilecek ücretleri de dikkate alarak, avantajlı buldukları banka ile protokol imzalamaları, tek maddelik protokol (taahhütname) ile yetinmemeleri çıkarlarına daha uygun olacaktır.
Mahmut Esen
telgrafhane.org
[1] http://www.csgb.gov.tr/home/news/bakan-müezzİnoğlu-aa-edİtoer-masasina-konuk-oldu/
[2]http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/Haberler/haber_20170201_51
[3]http://www.sgk.gov.tr/wps/wcm/connect/4b95692d-
[4] http://www.csgb.gov.tr/home/news/emeklİlere-müjde-promosyonda-şartlar-kaldirildi/
[5] Örneğin İş Bankasında 8.02.2017 tarihinde güncellenmiş rakamlara göre, şubeden/kasadan yapılan EFT bedeli 55 TL tutarındadır. ( Gelen EFT isme ödenmesi halinde de ayrıca 50 TL ücret alınmaktadır.) EFT talimatı verme olayı dahi ücrete bağlanmıştır. İnternet üzerinden yapılan EFT ücreti 4,5 TL dir.
Diğer yandan emekli aylığı alınan TCZB de internet üzerinden yönetim giderleri için yapılmış (düzenli) EFT havalelerinde; 2016 yılı Aralık ayında 2 TL, Ocak ayında 4 TL, Şubat ayında 6 TL ücret tahsil edilmiştir. Görüldüğü üzere bir takvim yılında konuya ilişkin Yönetmelik hükümlerine karşın % 9,96 yerine % 300 oranında zam uygulanabilmektedir. Elektronik ortamda yapılan ve maliyeti 0.21 kuruş olarak belirtilen son işlem için TCZB; emekliden de 5,51 TL komisyon bedeli tahsil edilmiştir. [TCZB’den alınan yanıtta; tahsil edilecek komisyon tutarlarının internet sitesinde ilan edildiği, (ilan edilmiş fiyatlara uygun olduğu) belirtilmiştir.M.E.]
[6] http://www.sabah.com.tr/fotohaber/ekonomi/10-soruda-emekliye-promosyon-rehberi/11
Anasayfa